Pulsoksymetr- mały, ale wariat

Drobne, niepozorne urządzenie. Dla medyka niezbędne narzędzie pracy, zaś dla pacjenta - źródło wiedzy o jego stanie zdrowia... a czasem i frustracji. Pulsoksymetr bowiem, ponieważ to o nim mowa, nieumiejętnie używany może budzić strach; zatem wiedza na temat jego zastosowania, funkcji czy zasad działania jest niezbędna, by mógł spełnić swoje zadanie i dostarczyć prawidłowo interpretowanych informacji.

Pulsoksymetr - czym jest i do czego służy?

Przez niektórych pracowników ochrony zdrowia pieszczotliwie zwany „pulsakiem”, jest niewielkich rozmiarów przyrządem elektronicznym mierzącym w nieinwazyjny sposób dwa ważne parametry życiowe: saturację oraz tętno.

Jak obsługuje się pulsoksymetr?

Zasada jest bardzo prosta: po prostu nakłada się go na palec dłoni, a on wykonuje resztę. To najbardziej rozpowszechniony sposób, z którym możemy spotkać się zarówno w prywatnym domu, jak i każdym szpitalu. Istnieją jednak również inne miejsca pomiaru pulsoksymetrii - płatek ucha, skrzydełko nosa czy palec u stopy, a w przypadku noworodków nadgarstek bądź stopa.

Na jakiej zasadzie działa pulsoksymetr?

Emituje on światło posiadające różne długości fali - światło czerwone oraz podczerwone. Czerwony barwnik krwi zawarty w erytrocytach - białko znane jako hemoglobina - pochłania długości tych fal różnie; a zależy to od zasadniczego czynnika: czy transportuje tlen, stając się w ten sposób oksyhemoglobiną, czy też nie.

Na podstawie różnicy pochłaniania tegoż promieniowania przez hemoglobinę pulsoksymetr oblicza stopień, w jakim nasz czerwony barwnik jest tlenem wysycony, a wynik podaje w procentach.

Pulsoksymetria wykorzystuje również obecność pulsacyjnego sygnału, który jest wytwarzany przez krew tętniczą w palcu.

Czym jest saturacja i jakie są jej prawidłowe wartości?

Saturacją nazywamy wysycenie hemoglobiny tlenem. Przedział wartości uznawany za prawidłowy, w zależności od źródła, jest rożny. Zwykle jednak waha się w granicach 95% - 99%. Warto dodać, że w przypadku noworodków saturacja poniżej poziomu 95% uznawana jest za bezpośrednie zagrożenie życia.

Czym jest tętno i jak wysokie powinno być?

Tętno, a więc kolejna właściwość monitorowana przez pulsoksymetr, to fala odkształceń ścian naszych naczyń tętniczych, powstała w wyniku wyrzutu krwi z komór serca podczas jego skurczu. Możemy w palpacyjny sprawdzić jego parametry w paru miejscach: na tętnicy szyjnej, udowej, podkolanowej, promieniowej, ramiennej (u dzieci), grzbietowej stopy. Oceniamy wtedy częstość tętna, jego miarowość, napięcie, chybkość i wypełnienie. Należy pamiętać, że zależy ono od kilku czynników: częstości pracy serca, stanu jego zastawek, naczyń tętniczych oraz objętości i ciśnienia krwi.

Podczas podejmowania wysiłku fizycznego, stresu, wstrząsu, przeżywania strachu, gorączki, krwotoku, niewydolności oddechowej, niektórych chorób serca czy po poszczególnych lekach/używkach może przyspieszać, zaś zwalnia analogicznie - na skutek snu i relaksu, po posiłku czy urazach czaszkowo - mózgowych.

Prawidłowe wartości tętna różnią się między sobą w zależności od wieku człowieka; generalnie im młodszy, tym częstość tętna będzie wyższa.

Ocenia się, że u osoby dorosłej wynosi ono między 60 - 100 uderzeń/min, zaś w przypadku dzieci (jak twierdzą aktualne wytyczne ERC) wygląda to mniej więcej tak:

l  10 lat: 60 - 120 uderzeń/min;

l  5 lat: 70 - 140 uderzeń/min;

l  2 lata: 90 - 160 uderzeń/min;

l  1 rok: 100 - 170 uderzeń/min;

l  1 miesiąc: 110 - 180 uderzeń/min.

Pulsoksymetr prawdę Ci powie... Ale czy zawsze?

Choć ogromnie przydatny, wręcz niezbędny, pulsoksymetr nie zawsze jest w stanie ofiarować miarodajne wyniki. Wobec szeregu sytuacji pozostaje on niestety bezradny, a wartości saturacji uznaje się za niewiarygodne. Kiedy więc stwierdzimy, że monitorowanie pulsoksymetrii może mijać się z celem?

l  Przy zatruciu tlenkiem węgla (czadem);

l  Przy niedokrwistości;

l  Przy hipoperfuzji (niedostatecznie dobrym przepływie krwi) dystalnych części kończyn;

l  U palaczy tytoniu;

l  W przypadku klasycznych napalcowych modeli - posiadając sztuczne paznokcie bądź lakier na naturalnej płytce;

l  Mając uraz miejsca badanego;

l  Przy mocnym świetle.

Pulsoksymetr - dla kogo?

Z pulsoksymetru najczęściej korzystają osoby z:

l  Chorobami układu oddechowego

l  Chorobami serca

l  Cukrzycą

l  Nadciśnieniem

A także:

l  Kobiety w ciąży;

l  Sportowcy wyczynowi;

l  Pracownicy wysokościowi;

l  Pacjenci pod stałą medyczną opieką.

Jedno urządzenie, dwa mierzone parametry, wiele zamieszania. W dobie pandemii COVID-19 pulsoksymetry robią jeszcze większą furorę niż zazwyczaj. Wykupywane w tempie rekordowym, dla niejednego z nas oprócz odrobiny elektroniki jawiły się jako źródło nadziei - i niepewności. Czy długo będą jeszcze stanowić jeden z symboli nowego, przewróconego do góry nogami porządku świata?