Jak wygląda droga do specjalizacji lekarskiej w Polsce?

Kończysz medycynę i co dalej? Jak wygląda robienie specjalizacji lekarskiej? Jak się na nią dostać? I czy w ogóle musisz ją realizować? Postaram się odpowiedzieć na najważniejsze pytania związane z tym zagadnieniem.

Zacznijmy od samego początku…

Aby zostać lekarzem w Polsce, trzeba pomyślnie przejść sześcioletnie studia na kierunku lekarskim (potocznie nazywane ,,medycyną”). Po ich zakończeniu otrzymuje się dyplom ukończenia jednolitych studiów magisterskich oraz tytuł zawodowy lekarza (tak, po prostu lekarza, nie lekarza medycyny – taki tytuł nie istnieje).

Od około trzeciego roku studiów lekarskich ma się coraz więcej zajęć w szpitalu i kontaktu z pacjentami. Zajęcia odbywają się na różnych oddziałach i każdy student musi zaliczyć przedmioty takie jak psychiatria, pediatria, ginekologia i położnictwo, chirurgia. Nawet jeśli chcesz zostać psychiatrą, musisz zaliczyć zajęcia z chirurgii. Każdy przyszły lekarz musi poznać podstawy prawie wszystkich specjalizacji lekarskich.

LEK na wagę złota

W Polsce po ukończeniu studiów lekarz nie ma jeszcze pełnego, nieograniczonego prawa wykonywania zawodu (w skrócie PWZ). Aby otrzymać pełne PWZ, trzeba spełnić dwa warunki: zdać Lekarski Egzamin Końcowy (tzw. LEK) oraz odbyć staż podyplomowy, który trwa 13 miesięcy. W trakcie stażu jest się lekarzem stażystą.

Lekarski Egzamin Końcowy odbywa się w testowej formie pisemnej, dwa razy w roku. Mogą do niego przystąpić lekarze oraz studenci kierunku lekarskiego po ukończonym piątym roku studiów. Aby zdać LEK, trzeba zaliczyć go na co najmniej 56%. Jeżeli masz na to ochotę, możesz do niego podchodzić wielokrotnie i próbować podwyższyć swój wynik. Pierwsze podejście jest darmowe, za każde kolejne trzeba jednak płacić. 

Pytania dotyczą takich dziedzin jak: psychiatria, chirurgia, pediatria, ginekologia i położnictwo, medycyna ratunkowa i intensywna terapia, zdrowie publiczne, orzecznictwo, bioetyka, prawo medyczne, choroby wewnętrzne. LEK pisze się tak naprawdę z dwóch powodów. Po pierwsze: aby uzyskać wspomniane pełne, nieograniczone PWZ lekarza. Po drugie: wynik z LEK-u jest brany pod uwagę w rekrutacji na specjalizację lekarską.

Lekarski staż podyplomowy

Staż podyplomowy jest pracą, a lekarz stażysta otrzymuje wynagrodzenie. Odbywa się on na podstawie umowy o pracę, zawartej na czas określony, w celu przygotowania zawodowego obejmującego realizację programu stażu. 

W trakcie 13 miesięcy będziesz pracować na wielu różnych oddziałach i poznawać ich specyfikę. Trzeba spędzić na przykład 4 tygodnie na oddziale psychiatrii, 8 tygodni na pediatrii, itd. Co ważne, lekarz na stażu podyplomowym jest uprawniony do wykonywania zawodu wyłącznie w miejscu jego odbywania. Oznacza to, że poza miejscem stażu nie może on sobie dorabiać jako lekarz (ale może pracować dodatkowo w innym  zawodzie nie wymagającym udzielania świadczeń zdrowotnych). Często lekarze stażyści pracują dodatkowo na przykład jako asystenci lekarzy w POZ albo wykonują zupełnie inną pracę.

Iść czy nie iść na specjalizację lekarską? 

Po zdaniu LEK-u oraz odbyciu stażu podyplomowego uzyskuje się już pełne, nieograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza. I co dalej?

Można zacząć robić specjalizację, ale nie jest to obowiązkowe. To tak, jak z absolwentami prawa – po skończeniu studiów mogą rozpocząć aplikację (i zostać później np. adwokatami, prokuratorami, radcami prawnymi) lub pracować po prostu jako ,,zwykli” prawnicy. Wielu lekarzy bez specjalizacji pracuje jako lekarze pierwszego kontaktu w POZ, w punkcie nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej; inni na SORze, w centrum krwiodawstwa, na uczelni lub w szkole policealnej. Jeszcze inni zajmują się medycyną estetyczną czy akupunkturą. To tylko przykłady, opcji jest wiele.

A po co robić specjalizację? Po to, aby zostać specjalistą w danej dziedzinie, na przykład psychiatrii, pediatrii czy chorób zakaźnych. Aktualnie w Polsce do wyboru jest 78 specjalizacji lekarskich. Nie wystarczy jednak jej wybrać, trzeba się na nią dostać. 

Jak dostać się na specjalizację?

Rekrutacja na specjalizacje lekarskie odbywa się dwa razy w roku. Są „specki", na które udostępnianych jest wiele miejsc szkoleniowych i na które łatwo się dostać. Są też takie, na których jest na przykład tylko jedno dostępne miejsce w danym województwie. 

Jak wspomniałam, w rekrutacji liczy się wynik z LEK-u (jeżeli ktoś podchodził do egzaminu wielokrotnie, to liczy się ten najlepszy), ale można też dostać dodatkowe punkty, jeżeli posiada się stopień naukowy doktora nauk medycznych lub jeżeli ma się na swoim koncie publikacje naukowe.

Lekarz może zrobić tyle specjalizacji, ile chce, ale może robić tylko jedną na raz oraz tylko jedną w trybie rezydenckim. Każda kolejna musi być realizowana w trybie pozarezydenckim (o trybach napiszę w dalszej części tekstu).

Czego spodziewać się na specjalizacji lekarskiej? 

Robienie specjalizacji jest pracą, to nie są studia. W jej trakcie jest się już lekarzem z pełnym prawem wykonywania zawodu, a nie studentem. Co więcej, jest to praca na pełen etat – pracuje się 7 godzin 35 minut dziennie, od poniedziałku do piątku. Oczywiście za wynagrodzeniem. W przypadku trybu rezydenckiego, jest się zatrudnionym w szpitalu, w jednostce akredytowanej, na umowę o pracę na czas określony. Lekarz w trakcie specjalizacji ma swoje obowiązki na oddziale, prowadzi swoich pacjentów (czyli przeprowadza z nimi wywiady, bada ich, zleca i interpretuje badania, zleca leki, przyjmuje nowych pacjentów na oddział, robi wypisy itd.). Oczywiście każdy z nich ma nad sobą nadzór i swojego kierownika specjalizacji, ale jak najbardziej może być lekarzem prowadzącym i mieć własnych pacjentów.

Co trzeba zrobić, aby zostać specjalistą? Po pierwsze: trzeba zrealizować cały program szkolenia specjalizacyjnego (które składa się między innymi z kursów specjalizacyjnych, staży kierunkowych i podstawowych), a po drugie: trzeba zdać PES, czyli Państwowy Egzamin Specjalizacyjny.  Obejmuje on zakres szkolenia specjalizacyjnego i można do niego podejść już na ostatnim roku specjalizacji. 

PES składa się z dwóch części: pisemnej i ustnej. Pierwsza jest część pisemna, w formie testowej i aby zdać, trzeba uzyskać co najmniej 60%. Następnie, po zdaniu części pisemnej, zostajesz dopuszczony do części ustnej. Od niedawna obowiązuje nowa zasada: każdy, kto zdobędzie z części pisemnej co najmniej 75%, zostanie zwolniony z części ustnej.

Robienie specjalizacji na przykładzie chorób zakaźnych 

Jak dokładnie wygląda robienie specjalizacji lekarskiej? Opiszę to na własnym przykładzie. Jestem w trakcie specjalizacji z chorób zakaźnych. To dziedzina medycyny zajmująca się chorobami będącymi następstwem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym lub obecności w organizmie toksyn drobnoustrojów, a więc lekarz chorób zakaźnych zajmuje się diagnostyką i leczeniem chorób wywoływanych przez bakterie, wirusy, priony, pasożyty, grzyby, a także najróżniejsze toksyny (na przykład po ugryzieniu przez węża). Jak widzisz, jest to bardzo obszerna specjalizacja i obejmuje choroby infekcyjne najróżniejszych układów, w tym na przykład neuroinfekcje, zakażenia układu moczowego, zapalenia płuc, biegunki infekcyjne, infekcyjne zapalenia wątroby i wiele, wiele innych.

Szkolenie specjalizacyjne z tej konkretnej dziedziny medycyny trwa 5 lat. Pracuję na oddziale chorób zakaźnych i to jest mój oddział ,,macierzysty”, główne miejsce pracy. Jednak w trakcie pięciu lat muszę też zrobić różne staże kierunkowe, co oznacza, że przez określony czas nie jestem u siebie na oddziale, ale na jakimś innym, wymienionym w programie specjalizacji. Na przykład 10 dni roboczych muszę spędzić na neurologii, 10 dni na oddziale diagnostyki laboratoryjnej, 20 dni na oddziale chorób zakaźnych dzieci oraz 8 tygodni na oddziale, na którym leczeni są pacjenci z HIV i AIDS. W sumie mam 6 staży kierunkowych, ale w zależności od specjalizacji, którą się robi, może być ich więcej. 

Oprócz tego, muszę przejść i zaliczyć kursy specjalizacyjne. W moim przypadku jest ich akurat 10. Niektóre są organizowane stacjonarnie, inne online, a jeszcze inne w formie hybrydowej. Każdy kurs kończy się zaliczeniem w formie testu. Jeden kurs trwa zazwyczaj kilka dni, najdłuższy jest ten ze zdrowia publicznego (8 dni roboczych). Ja na przykład muszę zrobić kurs dotyczący neuroinfekcji, chorób tropikalnych i pasożytniczych, hepatologii. W programie specjalizacji ma się również wymienione różne zabiegi i procedury, które trzeba zrobić określoną ilość razy w trakcie szkolenia specjalizacyjnego. Na przykład w przypadku chorób zakaźnych muszę 10 razy założyć cewnik do pęcherza moczowego, 10 razy wykonać nakłucie lędźwiowe, 5 razy założyć sondę do żołądka i 10 razy przetoczyć krew lub jej składniki.

Ile trwa robienie specjalizacji lekarskiej? 

To zależy od danej specjalizacji. W większość przypadków trwa to od 4 do 6 lat, ale są oczywiście wyjątki. Czasami robienie specjalizacji się wydłuża, na przykład w przypadku urlopu macierzyńskiego czy zwolnienia lekarskiego. Urlop wypoczynkowy natomiast nie ma na nią wpływu.

Specjalizację można robić w trybie rezydenckim lub pozarezydenckim. Jak już wspomniałam, tylko jedną „speckę” w życiu można robić w trybie rezydenckim, każdą kolejną trzeba realizować w pozarezydenckim. 

W przypadku trybu rezydenckiego jest się zatrudnionym na umowę o pracę zawartą na czas określony, a wysokość wynagrodzenia jest ustalona odgórnie i nie jest ono płacone przez szpital, a przez Ministerstwo Zdrowia. 

W przypadku trybu pozarezydenckiego pensję wypłaca szpital i jej wysokość zależy od tego, jaką kwotę udało się lekarzowi wynegocjować. Nie trzeba być też wówczas koniecznie zatrudnionym na umowę o pracę – można też podpisać umowę cywilnoprawną. Natomiast program specjalizacji w danej dziedzinie jest taki sam, nieważne, czy robi się „speckę” w trybie rezydenckim, czy pozarezydenckim.

Mam nadzieję, że pomogłam Ci zgłębić temat i rozwiałam niektóre wątpliwości dotyczące robienia specjalizacji. Pozdrawiam wszystkich i być może do następnego wpisu na blogu!!